Het uitbrengen van een offerte is een essentieel onderdeel van zakelijke transacties als de levering van producten of de verlening van diensten. In een offerte wordt regelmatig verwezen naar de algemene voorwaarden van de aanbieder. De heersende opvatting bij afnemers lijkt te zijn dat de aan hen verstrekte offerte altijd vrijblijvend is en zij (zolang ze niets ondertekend hebben) nergens aan gebonden zijn. Dit is echter niet altijd het geval. In deze blog bespreken we wanneer een offerte als bindende overeenkomst kwalificeert en in hoeverre een afnemer gebonden is aan de algemene voorwaarden van de aanbieder.
De offerte
Een offerte wordt bindend zodra er een overeenkomst tot stand is gekomen. Hiervoor is vereist dat er een aanbod is gedaan en dat dit aanbod door de afnemer is aanvaard. Volgens vaste rechtspraak hoeven aanbod en aanvaarding niet expliciet plaats te vinden; het bestaan van een aanbod en aanvaarding hangt af van wat partijen over en weer hebben verklaard.
Een aanbod moet alle essentiële punten bevatten die nodig zijn voor het ontstaan van een overeenkomst. Denk hierbij aan de te verrichten werkzaamheden of het te ontvangen product, de prijs die hiervoor betaald moet worden en de manier van levering. Soms zijn er echter andere specifieke punten die nog geregeld moeten worden. Als de offerte deze punten niet bevat, maar partijen wisten (of redelijkerwijs hadden moeten weten) dat deze punten nog geregeld moesten worden, kan er geen sprake zijn van een overeenkomst. In de literatuur en jurisprudentie wordt een dergelijke ‘rompovereenkomst’ echter wel als bindend beschouwd.
Voor de aanvaarding van een aanbod is een handtekening niet noodzakelijk. Juridisch gezien is een aanvaarding een wilsverklaring gericht aan de aanbieder, en deze kan in principe in elke vorm plaatsvinden. De aanvaarding kan mondeling, schriftelijk of zelfs stilzwijgend gebeuren, zolang het maar duidelijk is dat de ontvanger akkoord gaat met het aanbod. Een voorbeeld hiervan is het in ontvangst nemen van geleverde goederen. Soms bevat de offerte specifieke handelingen die een aanvaarding inhouden, zoals het doen van een aanbetaling onder een bijbehorend referentienummer. Een offerte kan aldus bindend zijn, zelfs als hier geen handtekening onder is gezet.
Het kan voorkomen dat in een offerte wordt vermeld dat deze nog geen overeenkomst inhoudt. Dit betreft dan een vrijblijvende offerte, waarin wel kan worden verwezen naar de algemene voorwaarden van het bedrijf. Het ondertekenen van een vrijblijvende offerte kan dan, afhankelijk van de omstandigheden, alsnog leiden tot binding aan deze algemene voorwaarden. Deze voorwaarden bevatten vaak bepalingen die bijvoorbeeld stellen dat de afnemer verplicht is het product af te nemen of dat de afnemer hoge annuleringskosten moet betalen.
De algemene voorwaarden
Voordat de algemene voorwaarden van een bedrijf van toepassing kunnen zijn, dienen deze ter hand te worden gesteld aan consumenten en kleine professionele partijen (ondernemingen met minder dan 50 werknemers). De terhandstelling kan plaatsvinden door de algemene voorwaarden met de offerte mee te sturen, maar ook door bijvoorbeeld een link naar de website in de offerte op te nemen. Het is in ieder geval belangrijk dat de afnemer voldoende de mogelijkheid heeft gehad om deze voorwaarden te lezen en te begrijpen.
Artikel 6:235 BW bepaalt dat deze informatieplicht niet geldt indien de afnemer een grote onderneming is. Dit betekent dat de gebruiker van de voorwaarden niet verplicht is om de voorwaarden voorafgaand aan de overeenkomst aan deze partijen te verstrekken. Van professionele partijen wordt verwacht dat zij beter in staat zijn om de algemene voorwaarden van een bedrijf zelfstandig te raadplegen. Deze algemene voorwaarden moeten uiteraard wel openbaar toegankelijk zijn.
De algemene voorwaarden mogen geen bepalingen bevatten die onredelijk bezwarend zijn voor een consument (particulier). De wet bevat een zwarte en grijze lijst van dergelijke bepalingen. Bepalingen op de zwarte lijst zijn altijd verboden, terwijl bepalingen op de grijze lijst vermoedelijk onredelijk bezwarend zijn. De grijze lijst is niet limitatief, wat inhoudt dat er ook andere bepalingen als onredelijk bezwarend kunnen worden beschouwd. Als een bepaling in de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend is, kan deze bepaling worden vernietigd, waardoor deze niet meer van toepassing is.
Deze bescherming geldt echter specifiek voor consumenten, aangezien zij vaak niet kunnen onderhandelen over de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden. Professionele partijen hebben een andere onderhandelingspositie. Alhoewel deze professionele partijen door de wet minder beschermd worden, kan het zo zijn dat ook in deze overeenkomsten de rechter een beding in de algemene voorwaarden vernietigt als deze onredelijk bezwarend wordt geacht. Het is echter goed om te weten dat de vernietiging minder snel wordt aangenomen indien de overeenkomst tussen twee professionele partijen is gesloten.
Ontbinding
Indien er een overeenkomst tot stand is gekomen kan niet-nakoming daarvan aanzienlijke gevolgen hebben. Voordat tot ontbinding van de overeenkomst kan worden overgegaan, dient vaak een ingebrekestelling verstuurd te worden. Dit is een schriftelijke verklaring waarin de schuldeiser de schuldenaar een redelijke termijn geeft om alsnog na te komen.
In sommige gevallen is een ingebrekestelling niet nodig, bijvoorbeeld als de andere partij duidelijk aangeeft dat zij niet van plan is om aan de overeenkomst te voldoen. Dit kan het geval zijn bij een expliciete weigering of bij omstandigheden waarin nakoming onmogelijk is.
Als het niet langer mogelijk of wenselijk is om de overeenkomst na te komen vanwege de wanprestatie van de andere partij, kan de schuldeiser ervoor kiezen om (gedeeltelijk) de overeenkomst te ontbinden. Ontbinding houdt in dat de overeenkomst wordt beëindigd en de partijen niet langer aan hun verplichtingen onder de overeenkomst gebonden zijn. Daarbij is wel mogelijk dat door de ene partij kosten zijn gemaakt (bijvoorbeeld doordat materialen al besteld zijn). De schuldeiser kan recht hebben op schadevergoeding.
Het is echter ook mogelijk dat de schuldeiser zelf al in verzuim is. Het schuldeisersverzuim schort het verzuim van de schuldenaar op: deze kan niet in verzuim raken zolang de schuldeiser nog in verzuim verkeert. Een schuldeiser mag geen executiemaatregelen nemen tegen de schuldenaar gedurende de periode van schuldeisersverzuim.
Conclusie
Het correct opstellen en gebruiken van offertes en algemene voorwaarden is essentieel voor een juridisch solide bedrijfsvoering. Door aandacht te besteden aan de juridische binding van deze documenten, kunnen misverstanden en juridische conflicten worden voorkomen. Het is van uiterst belang dat de algemene voorwaarden van een aanbieder voldoen aan de wetgeving.
Voor afnemers van producten of diensten is het belangrijk om te weten dat offertes en algemene voorwaarden juridisch bindend kunnen zijn, ook als deze niet worden ondertekend. Het is van belang om de offerte en eventuele algemene voorwaarden zorgvuldig te lezen en te begrijpen. Algemene voorwaarden kunnen bepalingen bevatten die uw rechten en plichten beïnvloeden.
Heeft u vragen over offertes of algemene voorwaarden, of heeft u hulp nodig bij het opstellen of controleren van deze documenten? Neem dan gerust contact met ons op. Onze ondernemingsrecht advocaten zijn gespecialiseerd in (onder meer) het contractenrecht. Wij staan klaar om u te helpen en te adviseren.
Neem contact op