Toen het WK 2018 bijna ten einde liep, deed de rechtbank Amsterdam in kort geding uitspraak over het gebruik van een foto van Johan Cruijff. Door een uitgever was reclame gemaakt voor een biografie over Cruijff. Op de omslag was prominent een foto van de voetballer afgebeeld. Is dit toegestaan?
De uitgever had geen toestemming gevraagd voor dat gebruik, maar wel een vergoeding aangeboden van 10% van de netto omzet. Nadat de rechtbank de regels heeft getoetst voor het gebruik van foto’s van bekende personen, komt zij tot het oordeel dat het gebruik is toegestaan. Wat die regels zijn, hebben we hieronder uiteengezet.
Partijen bij de procedure
De eisende partijen worden aangeduid met Cruijff c.s. Daaronder bevindt zich ook Interclarion, de partij die van Cruijff en zijn nabestaanden het exclusieve recht heeft gekregen om het portretrecht van Cruijff te handhaven.
De gedaagde partij is Xander Uitgevers. Deze uitgever heeft reclame gemaakt voor de biografie met met als titel ‘Cruijff! De magere jaren 1973-1981’. Een afbeelding van het boek is bij dit artikel geplaatst.
Portretrecht
Het gebruik van foto’s wordt geregeld door het Portretrecht. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen foto’s die in opdracht zijn gemaakt (zoals portretfoto’s en trouwfoto’s) en foto’s waarbij dat niet het geval is.
De foto van Cruijff is gemaakt op het sportveld ten tijde van zijn actieve voetbalperiode en is niet in opdracht gemaakt. In zo’n geval heeft men geen exclusief exploitatierecht. Dat betekent dat de afgebeelde persoon het gebruik van de foto alleen kan voorkomen als hij daar een redelijk belang bij heeft.
Verzilverbare populariteit
De rechtbank Amsterdam moet overgaan tot een afweging van de belangen van enerzijds Cruijff c.s. en anderzijds Xander Uitgevers.
Cruijff c.s. beroept zich op artikel 8 EVRM, dat gaat over het belang op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer. Daaronder kunnen ook commerciële belangen vallen. In het verleden is bepaald dat bekende personen een zogenaamde ‘verzilverbare populariteit’ hebben. Dat wil zeggen dat zij niet hoeven toe te laten dat hun populariteit commercieel wordt geëxploiteerd door openbaarmaking van hun portret, zonder dat zij daarvoor een vergoeding ontvangen.
Xander Uitgevers doet op haar beurt een beroep op artikel 10 EVRM, dat gaat over vrijheid van meningsuiting en informatievrijheid.
Oordeel van de rechtbank
De rechtbank merkt op dat het voor de hand ligt dat een biografie wordt geïllustreerd met een foto van de beschrevene. Met het oog op de informatievoorziening zou het daarom onwenselijk zijn als het onderwerp van de biografie tegen (iedere) publicatie van zijn portret zou kunnen verzetten. Het gebruik van de foto door Xander Uitgevers is dus in principe toegestaan.
Maar, vervolgt de rechtbank, het gebruik van de foto van Johan Cruijff op het boek zal een ‘kooplustopwekkend vermogen’ hebben. Daarom kan Cruijff c.s. aanspraak maken op een redelijke vergoeding voor het gebruik daarvan.
Vergoeding van 10% redelijk?
Nadat de uitgever door Cruijff c.s. was aangeschreven, heeft zij aangeboden om 10% van de netto omzet van het boek aan Cruijff c.s. te betalen. Volgens de rechtbank kan in dit kort geding niet worden aangenomen dat dit geen redelijke vergoeding is. Als gevolg daarvan worden de vorderingen van Cruijff c.s. afgewezen.
Daarmee zijn partijen nog niet helemaal van elkaar af. Tussen partijen loopt namelijk nog een andere procedure, over de publicatie van Xander Uitgevers van het boek “Cruijff, de jonge jaren”. Het kort geding over deze biografie is voorlopig echter ingekopt door de uitgever.
Vragen over portretrecht?
Meer weten over portretrecht en het gebruik van foto’s? Neem contact op met onze IE-advocaten Evert van Gelderen en Elise Menkhorst.
Neem contact op