Iedereen die geregeld in grote steden komt heeft ze wel eens gezien. De bezorgers van Deliveroo of UberEats met hun grote felgekleurde rugzak op de fiets. Deze bezorgers verrichten hun werkzaamheden door gebruik te maken van een online platform. Op dit platform komt vraag en aanbod van arbeid samen. Dit is een vorm van platformarbeid genaamd work-on-demand. Een vorm van arbeid waarbij de overeenkomst online tot stand komt, maar offline wordt uitgevoerd. In de grote steden zie je ze echter niet, of ja hoogstens in een hip koffietentje, de mensen die op een laptop via een online platform enquêtes aan het invullen zijn voor 10 cent per enquête of software aan het programmeren zijn voor een groot bedrijf uit Amerika. Deze vorm van platformarbeid wordt crowdwork genoemd. Een vorm van platformarbeid waarover veel minder bekend is.
Bij crowdwork komt er een rechtsverhouding tot stand tussen een werkverschaffer en crowdworker via een online platform. Van belang is dat bij crowdwork de arbeid alleen online kan worden uitgevoerd en het werk niet plaatsgebonden is. Dit is een duidelijk verschil met work-on-demand, waarbij de arbeid offline wordt uitgevoerd en juist plaatsgebonden is. Iedereen die over internet beschikt en Engels spreekt kan in principe een overeenkomst aangaan op een crowdworkplatform, als werkverschaffer of als crowdworker.
Het soort werk
Er kan er een onderscheid worden gemaakt tussen de soorten taken die crowdworkers uitvoeren. Zo heb je de microtaken en het freelancewerk. Bij microtaken kan gedacht worden aan het invullen van enquêtes, het meedoen aan experimenten of het beoordelen van online-inhoud. Bekende platformen voor microtaken zijn Amazon Mechanical Turk (AMT) en Clickworker. De taken zijn klein, vaak in enkele minuten te voltooien en worden relatief slecht betaald. Denk hierbij aan enkele centen per taak. Bij crowdwork wordt voor het andere soort werk de term freelancewerk gehanteerd. Dit hoeft echter niet te betekenen dat daadwerkelijk sprake is van zzp’ers. Dit is afhankelijk van de uiteindelijke kwalificatie van de overeenkomst. Bij freelancewerk worden grotere en inhoudelijkere taken uitgevoerd, zoals het vertalen van wetenschappelijke rapporten of het programmeren voor ICT-bedrijven. Hiervoor is een gekwalificeerde crowdworker vereist. Het zijn vaak meer gepersonaliseerde opdrachten waar beduidend meer voor wordt betaald. Twee voorbeelden van platformen waar alleen freelancewerk wordt aangeboden zijn Fiverr en Upwork.
Het verdienmodel van het platform
Crowdworkplatformen verdienen met name geld aan de bijdrage die de werkverschaffers betalen aan de platformen om gebruik te mogen maken van de diensten van het platform. Werkverschaffers moeten meestal per opdracht betalen die zij op het platform plaatsen. Daarnaast verdienen de crowdworkplatformen geld aan de crowdworker. Een crowdworker moet vaak geld betalen om toegang te krijgen tot een crowdworkplatform zodat hij of zij op opdrachten kan reageren. Het komt ook voor dat de crowdworker per voltooide taak een percentage moet afstaan aan het platform.
Algoritmes
Bij het draaiende houden van een online platform voor crowdwork wordt veel gebruik gemaakt van ‘algoritmes’. Algoritmes bij crowdworkplatformen kunnen onder andere zorgen voor: de beloning, de toegankelijkheid van de crowdworker tot bepaalde zoekopdrachten en welke zoekopdrachten als eerste bovenaan komen te staan. De algoritmes sturen alles aan en nemen in dat opzicht de taak van het ‘menselijke management’ over, dit wordt ook wel ‘algoritmisch management’ genoemd. De algoritmes bij de crowdworkplatformen baseren hun resultaten op al bestaande data, maar ook op data die ontstaan door de werkverschaffers en de crowdworker zelf. Zo kan een algoritme bijvoorbeeld aan de hand van reviews, mate van activiteit en de productiviteit van een crowdworker bepalen welke opdrachten zichtbaar en beschikbaar moeten zijn voor de desbetreffende crowdworker.
Arbeidsrechtelijke vraagstukken
Over de work-on-demandplatformen bestaat al de nodige rechtspraak zoals de welbekende Deliveroo I & II zaken, de Helping zaak en de Booking.com zaak. Met betrekking tot crowdworkplatformen ontbreekt het echter aan rechtspraak.
Net als bij de work-on-demand speelt bij crowdwork de kwalificatievraag een belangrijke rol. Hoe dient de rechtsverhouding tussen de crowdworker en het platform juridisch gekwalificeerd te worden? Is er bijvoorbeeld sprake van een arbeidsovereenkomst, overeenkomst van opdracht, bemiddelingsovereenkomst of sluit de crowdworker überhaupt geen overeenkomst met het platform die ziet op het verrichten van arbeid en wordt er een gebruiksovereenkomst gesloten ten aanzien van het gebruik van het platform. Op deze vraag kan niet zomaar een antwoord worden gegeven. Per geval moet gekeken worden naar alle feiten en omstandigheden. Van belang hierbij zijn de elementen van de arbeidsovereenkomst ‘loon’, ‘gezag’ en ‘arbeid’ uit art. 7:610 BW, maar ook de bedoeling van partijen die zij hadden bij het sluiten van de overeenkomst.
Bij crowdwork kan vanwege de online werkomgeving op een hele andere manier invulling worden gegeven aan de elementen uit art. 7:610 BW dan bij een normale arbeidsrelatie. Denk bijvoorbeeld aan de gezagsverhouding. Dit element kan doormiddel van algoritmes ingevuld worden, waarbij de algoritmes ervoor zorgen dat een crowdworker wel of geen opdracht krijgt.
Een ander aspect dat van belang is bij crowdwork betreft het internationale karakter. Het grote verschil tussen crowdwork en work-on-demand is dat bij crowdwork de opdrachten online worden uitgevoerd, waardoor het mogelijk is om van over de hele wereld overeenkomsten met elkaar aan te gaan die zien op het verrichten van arbeid. De wet- en regelgeving verschilt van land tot land, waardoor het bij crowdwork van belang is welk recht van toepassing is op de overeenkomst die gesloten wordt. Het toepasselijk recht kan namelijk invloed hebben de kwalificatie. En de kwalificatie is van belang om te weten welke wet- en regelgeving van toepassing is op de overeenkomst. Binnen Europa kan er naar de Rome I-Vo gekeken worden om het toepasselijk recht te bepalen.
Vragen
Heeft u vragen over bovenstaande of andere vragen met betrekking tot crowdwork of platformarbeid, neem dan gerust contact op met één van onze advocaten van het Team Arbeidsrecht.
Neem contact op