Zeer recent heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan in de geruchtmakende zaak over de maaltijdbezorgers van Deliveroo. Waren de bezorgers werkzaam op basis van een arbeidsovereenkomst of op basis van een opdracht van overeenkomst? De Hoge Raad oordeelde dat de bezorgers werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst. De fietskoeriers van de maaltijddienst zijn dus geen zzp’ers maar werknemers.
Waar draait deze zaak om?
Bezorgdienst Deliveroo is in 2015 begonnen met het bezorgen van maaltijden in Nederland. Aanvankelijk kregen de bezorgers een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Per 2018 heeft Deliveroo besloten de arbeidsovereenkomsten niet te verlengen. Bezorgers werken alleen nog maar op basis van een opdrachtovereenkomst en zij zijn daarmee aan te merken als zzp’ers.
Vakbond FNV was het daar niet mee eens en startte een procedure tegen tegen Deliveroo. Bij de kantonrechter vordert FNV een verklaring voor recht dat de rechtsverhouding tussen Deliveroo en haar bezorgers is aan te merken als een arbeidsovereenkomst. De kantonrechter en het hof hebben geoordeeld dat sprake is van een arbeidsovereenkomst.
Uitspraak hof
De wet omschrijft de arbeidsovereenkomst als de overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten. Of een overeenkomst moet worden aangemerkt als arbeidsovereenkomst, hangt af van de omstandigheden van het geval in onderling verband gezien.
Het hof heeft in deze zaak aan de hand van de omstandigheden van het geval onderzocht of de inhoud van de overeenkomsten voldoet aan de wettelijke omschrijving van de arbeidsovereenkomst. Het hof heeft geoordeeld dat aan de vereisten arbeid, loon en gezag is voldaan en dat daarom sprake is van een arbeidsovereenkomst.
Arbeid
Niet ter discussie staat dat door de bezorgers arbeid wordt verricht. Wel buigt het hof zich over de mate van vrijheid die de bezorgers hebben bij het uitoefenen van de arbeid. Deliveroo maakt bij de toedeling van de bezorging van maaltijden gebruik van een algoritme, genaamd ‘Frank’. Frank is een geavanceerd systeem en volgens Deliveroo cruciaal voor haar organisatie. Bezorgers kunnen inloggen op diensten wanneer zij dat willen. Eenmaal ingelogd kunnen zij door Frank een bezorging aangeboden krijgen en bezorgers mogen dat aanbod weigeren.
Daarnaast is het voor de bezorgers contractueel toegestaan dat zij zich laten vervangen en dat gebeurt in de praktijk ook. Gelet op de relatief eenvoudige aard van de uit te voeren werkzaamheden stelt Deliveroo kennelijk weinig eisen voor de toestemming die zij aan een bezorger geeft om zich te laten vervangen.
De vrijheid die het systeem Frank geeft en de vervangingsmogelijkheid zijn volgens het hof niet onverenigbaar met het bestaan van een arbeidsovereenkomst.
Loon
Deliveroo betaalt de bezorgers voor de door hen verrichte werkzaamheden, waarmee is voldaan aan het loonvereiste van de arbeidsovereenkomst. De door Deliveroo beschreven reguliere gang van zaken (een automatische tweewekelijkse betaling door Deliveroo aan de bezorger) lijkt meer op de gang van zaken bij een arbeidsovereenkomst, waarbij de werkgever uit zichzelf het loon moet betalen, dan op die bij een opdrachtovereenkomst, waarbij de opdrachtnemer factureert.
Gezagsverhouding (in dienst van)
De werkzaamheden betreffen voor Deliveroo een kernactiviteit, te weten maaltijdbezorging. Het zijn relatief eenvoudige werkzaamheden, zodat weinig aanwijzingen van Deliveroo nodig zijn. Via Frank zijn zowel het restaurant waar de maaltijd moet worden opgehaald als de klant naar wie de maaltijd gebracht moet worden ervan op de hoogte waar de bezorger zich bevindt. Dat geeft Deliveroo een controlemogelijkheid. Gemiddeld hebben de bezorgers dertig minuten bezorgtijd per bestelling, waardoor hun vrijheid om zelf de route te bepalen beperkt is. De contractsvorm op basis waarvan de bezorgers werkzaam zijn en de wijze waarop de werkzaamheden moeten worden verricht, zijn door Deliveroo meermalen gewijzigd. Ook dit duidt erop dat Deliveroo gezag uitoefent over de bezorgers.
Deliveroo heeft door het algoritme Frank grote bemoeienis met de wijze waarop werkzaamheden worden verricht. Het toekennen van bonussen bij bepaalde ritten vergroot de mogelijkheid van Deliveroo om invloed uit te oefenen op het gedrag van de bezorgers (bijvoorbeeld het accepteren van ritten die de bezorgers zonder die bonus niet zouden hebben aanvaard).
Het hof oordeelt dat slechts ten aanzien van de gegeven vrijheid bij het verrichten van de arbeid eerder sprake is van een opdracht van overeenkomst dan van een arbeidsovereenkomst. Alle overige elementen, waaronder de wijze van loonbetaling en het uitgeoefende gezag, wijzen meer op de aanwezigheid van een arbeidsovereenkomst dan op de afwezigheid daarvan. De aan de bezorgers ten aanzien van het verrichten van de arbeid gegeven vrijheid is bovendien niet onverenigbaar met de kwalificatie van de overeenkomst als arbeidsovereenkomst.
Oordeel Hoge Raad
Deliveroo heeft de Hoge Raad gevraagd de uitspraak van het hof te vernietigen. Zij voerde onder meer aan dat de bezorgers zich mochten laten vervangen en dat zij de vrijheid hadden al dan niet te werken. Dat past volgens Deliveroo niet bij een arbeidsovereenkomst.
De Hoge Raad heeft het oordeel van het hof in stand gelaten. Bezorgers van Deliveroo zijn werkzaam op basis van een arbeidsovereenkomst.
Wettelijk kader
Om te kunnen beoordelen of sprake is van een arbeidsovereenkomst moet volgens de Hoge Raad vastgesteld worden welke rechten en plichten partijen zijn overeengekomen. Als de overeengekomen rechten en verplichtingen voldoen aan de wettelijke omschrijving van de arbeidsovereenkomst, moet de overeenkomst als zodanig worden aangemerkt. Het is niet van belang of partijen de bedoeling hadden de overeenkomst onder een arbeidsovereenkomst te laten vallen.
Of de overeenkomst kan worden aangemerkt als een arbeidsovereenkomst hangt af van alle omstandigheden van het geval. Van belang kunnen zijn:
- de aard en duur van de werkzaamheden;
- de wijze waarop de werkzaamheden en werktijden worden bepaald;
- de inbedding van het werk en werkende in de bedrijfsvoering;
- het al dan niet bestaan van een verplichting het werk persoonlijk uit te voeren;
- de wijze waarop overeenkomst tot stand is gekomen;
- de hoogte van de beloning, en de wijze waarop de beloning wordt bepaald en uitgekeerd;
- of de werkende een commercieel risico loopt.
Aanwezigheid ondernemerschap
De aanwezigheid van ondernemerschap lijkt een belangrijke indicatie te zijn dat geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Daarbij noemt de Hoge Raad een aantal aspecten waarin ondernemerschap tot uitdrukking kan komen:
- bij het verwerven van een reputatie;
- bij het verwerven van acquisitie;
- bij de fiscale behandeling;
- het aantal opdrachtgevers voor wie de zzp-er werkt of heeft gewerkt; en
- de duur waarvoor iemand zich doorgaans aan een bepaalde opdrachtgever verbindt.
Bij de beoordeling of iemand op basis van een arbeidsovereenkomst of als zzp-er werkzaam is, komt gewicht toe aan het feit of diegene zich ook echt als een ondernemer gedraagt en profileert. Daarmee wordt een omstandigheid die op zichzelf los staat van een specifieke arbeidsrelatie onderdeel van de beoordeling of die individuele relatie een arbeidsovereenkomst of een zzp-relatie is.
Vrijheid te werken en vrijheid zich te laten vervangen
Over de vrijheid van de bezorgers om te werken wanneer zij willen en om zich te laten vervangen, heeft de Hoge Raad overwogen dat het hof onder ogen heeft gezien dat deze omstandigheden wijzen in de richting dat tussen Deliveroo en de bezorgers geen arbeidsovereenkomsten bestonden. Het hof mocht echter op grond van de overige omstandigheden van het geval oordelen dat het toch arbeidsovereenkomsten waren. Daarbij woog mee dat het praktische belang van de vervangingsmogelijkheid voor de bezorgers gering was.
Met het arrest van de Hoge Raad blijft het oordeel van het hof in stand.
Gevolgen voor de praktijk
Het arrest van de Hoge Raad brengt niet direct veel verandering met zich mee. Het blijft een afweging van alle omstandigheden van het geval om te beoordelen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst of een overeenkomst van opdracht. Wel heeft de Hoge Raad benoemd dat wanneer de zzp’er (opdrachtnemer) zich vrijelijk mag laten vervangen dit op zichzelf niet betekent dat er geen arbeidsovereenkomst is.
Bovendien verwijst de Hoge Raad naar de wetgever om duidelijkheid te verschaffen omtrent de kwalificatie van een arbeidsovereenkomst dan wel overeenkomst van opdracht. Het is dus afwachten welke nadere regels de wetgever vaststelt omtrent dit leerstuk.
Neem contact op