Hoewel we in de praktijk regelmatig te maken krijgen met bankgaranties, is de werking en reikwijdte daarvan niet altijd even duidelijk. Hieronder volgt een beknopte toelichting ter opfrissing van het geheugen.
Een bankgarantie strekt tot zekerheid van betaling, bijvoorbeeld in geval van koop (waarbij de betaling wordt uitgesteld) of het aangaan van een huurovereenkomst (voor toekomstige huurpenningen). Het gaat om een rechtsverhouding tussen een schuldeiser en een schuldenaar die aan een bankgarantie ten grondslag ligt, waarbij de schuldeiser de begunstigde en de schuldenaar de opdrachtgever van de bankgarantie is. De bank neemt door het afgeven van de bankgarantie een zelfstandige betalingsverplichting op zich jegens de begunstigde. Meestal voor een maximum bedrag en voor een beperkte periode.
Onafhankelijk karakter
De meest gangbare bankgarantie is een abstracte bankgarantie. Een abstracte bankgarantie, ook wel een onafhankelijke bankgarantie genoemd, houdt in dat de bank rechtstreeks aan de begunstigde moet betalen als aan de voorwaarden die in de bankgarantie worden genoemd is voldaan. Betaling dient in een dergelijk geval dus ook plaats te vinden indien de opdrachtgever het oneens is met de uitbetaling, bijvoorbeeld omdat de begunstigde zou zijn tekortgeschoten jegens de opdrachtgever. De rechtsverhouding tussen de begunstigde en de opdrachtgever als schuldeiser respectievelijk schuldenaar is voor uitbetaling dus niet van belang. Dat verklaart het onafhankelijke karakter van een bankgarantie.
Strikte toepassing
Omdat banken over het algemeen zo veel mogelijk weg willen blijven van een discussie tussen de opdrachtgever en de begunstigde over de vraag of de bankgarantie wel of niet kan worden ingeroepen, streven zij er naar om de voorwaarden voor uitbetaling zo beperkt mogelijk te houden en deze zodanig te formuleren dat misverstanden daarover tot een minimum worden beperkt. Gelet op de functie die de bankgarantie in het handelsverkeer heeft en de positie van de garanderende bank, komt bij de uitleg van een abstracte bankgarantie daarom ook groot gewicht toe aan de (strikt te lezen) bewoordingen daarvan.
De garanderende bank moet, ondanks het abstracte karakter van de bankgaranties, de belangen van zowel de opdrachtgever als de begunstigde in het oog houden, aldus de Hoge Raad in dit arrest, en heeft dus baat bij zekerheid over de gemaakte afspraken.
Ondanks het leerstuk van de strikte uitleg van de bankgarantie (het beginsel van conformiteit) kan hierop onder omstandigheden volgens de Hoge Raad toch een uitzondering worden gemaakt. Dit is het geval indien de redelijkheid en billijkheid aan toepassing van de strikte uitleg in de weg staan of indien er sprake is van fraude of willekeur. Het is daarbij dan niet vereist dat degene die de garantie inroept wetenschap had van die fraude of willekeur (aldus dit arrest van de Hoge Raad). De gestelde fraude of willekeur kan zelfs betrekking hebben op de onderliggende rechtsverhouding, waarmee toch inbreuk wordt gemaakt op het onafhankelijk karakter van een abstracte bankgarantie en waardoor de zekerheid die de abstracte bankgarantie biedt wordt ingeperkt.
Conclusie
Indien aan de voorwaarden in een bankgarantie is voldaan, hetgeen moet worden beoordeeld door middel van een strikte lezing van de bewoordingen daarvan, kunnen in beginsel de verweren ontleend aan de rechtsverhouding tussen de begunstigde en de opdrachtgever niet aan uitbetaling onder de bankgarantie in de weg staan. Dit principe leidt echter uitzondering in bijzondere gevallen waarin er sprake is van fraude of willekeur.
Als u meer wilt weten of de inhoud van werking van een bankgarantie, kunt u contact opnemen met Jos Hendrickx van ons team Ondernemingsrecht en M&A.
Neem contact op