Fitna. Er is al heel wat over gezegd en geschreven. Misschien wel tot vervelens toe. We zijn dan ook niet van plan om de waardevolle ruimte hieronder te vullen met het zoveelste politieke commentaar. Ieder zo zijn mening. Maar wat je er ook van vindt, de film heeft in elk geval wat interessante juridische zaakjes opgeleverd. Bijvoorbeeld die van de Nederlands-Marokkaanse rapper Salah Edin vs Wilders.
Op 17 april 2008 heeft de Rechtbank Amsterdam uitspraak gedaan in een kort geding dat Edin had aangespannen tegen Geert Wilders. Het vonnis is online te raadplegen (bijvoorbeeld via rechtspraak.nl) waarbij de partijen overigens – vrij nutteloos natuurlijk – zijn geanonimiseerd.
Nog even terugblikken: Wat was er ook al weer aan de hand? Wilders heeft een film gemaakt genaamd Fitna en deze geopenbaard via het Internet. In de film kwam onder meer een foto voorbij van Salah Edin. Deze foto, met daarbij de vermelding Mohammed B., was ongeveer 13 seconden in beeld. Tijdens het vertonen van de foto was ook de stem van Mohammed B. te horen.
Nu is het zo dat Salah Edin een foto van zichzelf had laten maken die hij heel goed wou laten lijken op de politiefoto zoals iedereen die kent van Mohammed B., de moordenaar van Theo van Gogh. De in die zin goed gelukte foto had Edin gebruikt als hoes voor zijn debuutalbum “Nederlands Grootste Nachtmerrie”. Dit om – bij wijze van parodie – te laten zien dat de gemiddelde Nederlander iemand met een kaal hoofd en een baard makkelijk associeert met geweld, moord, extremisme en terrorisme.
Dat leek te kloppen, want Wilders had per ongeluk, althans, zo stelde hij, de foto van Edin verward met die van Mohammed B. Wat daarvan ook zij, hij gaf snel toe dat dit niet zijn bedoeling was geweest en verwijderde, op vordering van Edin, de bewuste foto uit zijn film.
Het gaat hier om het zogenaamde portretrecht. Heel in het kort komt dit recht op het volgende neer. Een portret is een herkenbare afbeelding van een persoon. Is een portret gemaakt in opdracht van de geportretteerde, dan mag het niet zonder toestemming van zowel hem/haar als van de fotograaf worden openbaar gemaakt. De toestemming van de fotograaf is nodig omdat deze de maker van de foto is en daarmee de auteursrechthebbende. Is er geen opdracht (of toestemming) gegeven tot het maken van een portret, dan mag de betreffende foto alleen dan niet worden openbaar gemaakt, wanneer een “redelijk belang” van de geportretteerde zich daartegen verzet. In de praktijk komt dit er op neer, dat foto’s vaak gewoon worden gepubliceerd en de verantwoordelijke eventueel rectificeert wanneer de geportretteerde “piept”.
In de zaak van Salah Edin was de eerste situatie aan de orde. Het portret was namelijk gemaakt in zijn opdracht. Wilders had de afbeelding zonder Edin’s toestemming en die van de fotograaf geopenbaard. Interessant is het verweer dat Wilders voerde. Hij stelde dat vanwege de grote gelijkenis tussen de foto van Salah Edin en die van Mohammed B. de afbeelding van Edin geen eigen en oorspronkelijk karakter heeft, wat vereisten zijn voor auteursrechtelijke bescherming. Daarnaast vond hij de foto van Edin – ook vanwege de grote gelijkenis met Mohammed B. – geen portret. Misschien bedoelde hij daarmee, dat Salah Edin nauwelijks zou kunnen worden herkend uit de afbeelding.
De rechter ging hier niet in mee. Hij oordeelde dat de foto weliswaar lijkt op die van Mohammed B., maar niet zodanig dat aan deze foto het eigen karakter kan worden ontzegd. De gelijkenis was volgens de rechter doelbewust en met reden door Edin opgezocht, waardoor de foto juist als vrucht van creatieve inspanning kan worden aangemerkt. Ook oordeelde de rechter dat er wel degelijk sprake is van een portret. Volgens hem is het duidelijk dat het hier om twee verschillende personen gaat.
Salah Edin kreeg 5.000 euro aan schadevergoeding toegewezen en de fotograaf 3.000. Piepen heeft dus zin!
Columns eerder gepubliceerd in MusicMaker
Advocaten intellectueel eigendom Evert van Gelderen en Elise Menkhorst publiceren 6 keer per jaar een column over muziek en recht in vaktijschrift MusicMaker. Lees alle columns hier.
Neem contact op