In tijden van (dreigende) economische crisis kan de overheid, wanneer daarvoor financiële ruimte is, door extra bestedingen een recessie opvangen. Deze staatssteun kan de vorm krijgen van subsidies, leningen, garanties, fiscale maatregelen en steun inzake loonkosten. Staatssteun kan ook concurrentievervalsend werken, met name als niet alle marktspelers daarvan in dezelfde mate daarvan profiteren. Vandaar dat op EU niveau een staatssteunverbod in artikel 107 lid 1 van het Verdrag inzake de werking van de EU (VWEU) is opgenomen. In deze blog wordt ingegaan op de randvoorwaarden voor toekenning van staatssteun. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de diverse niveaus waarop staatsteun verstrekt wordt: EU, nationaal en lokaal/regionaal.
1. Nationale maatregelen
Het Europese staatssteunverbod (artikel 107 lid 1 VwEU) blijft ook in de Corona crisis van toepassing op verlening van steun op nationaal of regionaal/lokaal niveau, zo is door de Europese Commissie op 19 maart 2020 bevestigd in een persbericht. Dit is voor ondernemers van belang omdat steun die in strijd met het staatssteunverbod wordt verleend kan worden teruggevorderd van het bedrijf. Daarnaast geldt natuurlijk dat het raadzaam kan zijn voor bedrijven om de mogelijkheden van legale staatssteun te benutten, bijvoorbeeld om kosten en omzet -en winstderving te compenseren.
Omdat een selectieve maatregel, dat wil zeggen een maatregel die alleen geldt voor één of enkele ondernemingen of voor een specifieke sector/regio, eerder onder het staatssteunverbod zal vallen dan een nationale maatregel, ligt het voor de hand dat met name op nationaal niveau staatssteun wordt verleend. Een persbericht van de Europese Commissie van 12 maart 2020 inzake de goedkeuring van een Deense steunregeling ter compensatie van “coronaschade” bevestigd dat maatregelen die gelden voor alle bedrijven niet onder het staatssteunverbod vallen. Deze Deense aanvraag, die was gericht op het compenseren van schade door afgelastingen van evenementen met meer dan 1.000 bezoekers, werd door de Commissie binnen 24 uur goedgekeurd. Dat bevordert de rechtszekerheid al is het lastig om alle maatregelen aldus af te stemmen met de Commissie gezien de snelheid waarmee maatregelen genomen moeten worden en waarmee het virus zich afgelopen dagen ontwikkelde.
De belangrijkste Nederlandse steunmaatregel is vooralsnog het Noodfonds Overbrugging Werk-gelegenheid. In de algemene nieuwsbrief van Clairfort treft u informatie aan over dit Noodfonds, waarmee voor 3 maanden compensatie kan worden aangevraagd bij het UWV voor loonkosten van werknemers bij een omzetdraling van minimaal 20%. Uitkeringen uit dit Noodfonds kunnen met terugwerkende kracht tot 1 maart 2020 worden aangevraagd. Verder komen er fiscale maatregelen en specifieke maatregelen voor het MKB en zzp-ers. Bij vragen hierover kunt u met ons contact opnemen.
2. Regionale/lokale maatregelen
Inmiddels is er een meer algemeen beleid in verband met Corona van de Europese Commissie, waardoor niet op alle specifieke maatregelen gereageerd hoeft te worden. Op donderdagavond 19 maart 2020 maakte de Commissie in een persbericht een tijdelijk versoepeld regime bekend voor de toetsing van staatssteun in het kader van de coronaproblematiek. Onderdeel van het versoepelde regime is dat lidstaten bedrijven in nood door de coronacrisis tot EUR 800.000 aan directe subsidies of belastingvoordelen mogen toekennen zonder dat dit als staatssteun wordt beschouwd.
Verder mogen overheden leningen aan bedrijven subsidiëren en garanties geven op bankleningen aan bedrijven. Bovendien kan steun buiten de werkingssfeer van de staatssteunregels worden getrokken door steunmaatregelen te richten tot alle ondernemingen zodat deze niet selectief van aard zijn of door artikel 107 lid 3 VWEU toe te passen waarmee steun verenigbaar met het EU-recht kan worden verklaard. Artikel 107 lid 3 sub b VWEU bepaalt dat steun om een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen verenigbaar kan worden verklaard.
Voor specifiek getroffen sectoren, zoals de vervoerssector en de toeristische industrie, toont de Europese Commissie extra begrip waardoor er bijvoorbeeld op grond van artikel 107 lid 3 sub b VWEU toch ruimte is voor selectieve maateregelen. De Europese Commissie geeft in haar persbericht bijvoorbeeld te kennen dat deze uitzonderingsbepaling van toepassing is op de situatie waarin Italië zich momenteel bevindt. Omdat in gebieden in Duitsland, Nederland en Spanje een vergelijkbare besmettingsgraad is bereikt (of in zicht is), is aannemelijk dat ook in die landen voor maatregelen een beroep op artikel 107 lid 3 sub b VWEU mogelijk is. Daaronder kan ook steun aan bedrijven in moeilijkheden vallen als bedoeld in de EU Richtsnoeren reddings- en herstructureringssteun bedrijven in moeilijkheden. Aannemelijk is derhalve dat ook sectorspecifieke of regionale maatregelen getroffen kunnen worden.
In Duitsland zijn dergelijke maatregelen al op het niveau van de bondsstaten getroffen, zoals het “Bayernfonds”. Daarover zal mogelijk wel voorafgaande afstemming met de Commissie in het kader van het staatssteunverbod vereist zijn wanneer deze maatregelen buiten de kaders van het hiervoor bedoelde versoepelde regime vallen. Bij vragen over de werking van e.e.a. kunt u met ons contact opnemen.
3. EU-maatregelen
De Europese Commissie wil met een speciaal investeringsfonds (het Corona Response Investment Initiative) de hardst getroffen onderdelen van de economie ondersteunen. Het gaat om getroffen bedrijven en werknemers maar bijvoorbeeld ook om de gezondheidszorg. Dit investeringsfonds moet worden gevuld met eerder niet uitgegeven geld uit de EU begroting. Elke lidstaat moet wel voor iedere euro die de Commissie in dat kader specifiek uitkeert, zelf voor een minstens zo groot bedrag bijdragen. Daarnaast kondigde de ECB op 19 maart jl. een steunprogramma van EUR 750 miljard aan. Daarmee worden staatsobligaties aangekocht, waardoor ook de lidstaten die over minder financiële ruimte beschikken, de mogelijkheid krijgen om maatregelen te financieren als hierboven beschreven.
De Europese Commissie heeft verder benadrukt dat de interne markt moet blijven functioneren om zo het coronavirus te bestrijden. Er mag geen eenzijdige actie worden ondernomen door lidstaten. De Commissie refereerde hier aan het exportverbod van mondkapjes door Duitsland en Frankrijk. De nadruk werd hierbij vooral gelegd op het verzekeren dat essentiële medische middelen de getroffen gebieden kunnen bereiken.
Vragen voor onze Corona helpdesk of meer lezen over Corona en de juridische aspecten?
Heeft u vragen over de juridische aspecten van Corona? Neem dan contact op met de advocaten van onze Corona helpdesk.
Lees hier meer informatie over corona en de juridische aspecten.
Neem contact op