Op 5 december 2018 is een wetsvoorstel aan de Tweede Kamer gestuurd in verband met het schrappen van de verplichte aanbesteding in het sociale domein. Op de inkoop in het sociale domein is een verlicht aanbestedingsregime van toepassing. Volgens de kamerleden Ellemeet en Van der Staaij leidt ook een verlicht regime tot problemen bij inkoop van zorg en dient derhalve de aanbestedingsplicht in dit domein volledig te worden afgeschaft. Zij worden hierin gesteund door minister De Jonge en veel gemeenten. Deskundigen op het gebied van het aanbestedingsrecht zijn echter kritisch.
Standpunt minister
Op 4 juli 2018 pleitte minister De Jonge van VWS voor lokaal maatwerk bij de inkoop van jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning in het sociale domein. Deze hulp is volgens de minister gebaat bij continuïteit en bij lange termijn-partnerschap. Dat is ook de reden dat veel gemeenten en aanbieders weinig in concurrentie zien. Ook de patiënten ervaren de veranderingen van aanbieders na een aanbesteding soms als problematisch.
De minister gaf aan gemeenten te willen ondersteunen bij het ontwikkelen van aanbestedingsprocedures die in de behoefte aan lange termijn-partnerschap voorzien. De minister denkt daarvoor aan dialooggericht inkopen, meerjarige contracten en contracteren in regioverband. Op grond van artikel 2.6a AW is een verlicht aanbestedingsregime van toepassing. Daardoor is een dergelijke innovatieve wijze van inkoop mogelijk. Open house, waarbij alle aanbieders die aan de criteria van de gemeente voldoen, aanspraak kunnen maken op een contract en vergoeding geleverde hulp, of verstrekking van subsidies maakt contractmanagement lastig en leidt tot versnippering. De wens van gemeenten om tot gerichte keuzes te komen zal derhalve niet via open house of subsidies ingevuld kunnen worden.
Wetsvoorstel afschaffing aanbestedingsplicht
De minister werd met zijn goede voornemens op 8 december 2018 ingehaald door het wetsvoorstel van de kamerleden Ellemeet (GroenLinks) en Van der Staaij (SGP) dat voorziet in een afschaffing van de aanbestedingsplicht. Volgens de kamerleden leidt ook een verlicht regime tot problemen bij inkoop van zorg op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo), de Jeugdwet of de Participatiewet.
Daartoe wordt voorgesteld om een nieuw artikel 2.6b in de Aanbestedingswet op te nemen waarin de toepassing van de aanbestedingsplicht voor de Wmo, Jeugdwet en Participatiewet uit te sluiten. Gemeenten zouden dan terug kunnen vallen op een onderhandse gunning van opdrachten. De minister gaf op 4 juli 2018 tevens aan bij de Europese Commissie zijn oor te luister te leggen.
Europese aanbestedingsrichtlijnen
Hoewel de minister nog in overleg is met de Europese Commissie en er dus nog geen definitief standpunt van de Europese Commissie is, is het maar zeer de vraag of een afschaffing van de aanbestedingsplicht verenigbaar is met de voorschriften van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. De naleving van de minimale vereisten voor transparantie en gelijke behandeling die daarin gesteld worden, zijn immers niet gewaarborgd wanneer zorg en hulp onder de Wmo, Jeugdwet en Participatiewet van de toepassing van de Aanbestedingswet worden uitgezonderd en gemeenten onderhands opdrachten op dit gebied zouden gaan gunnen. De minister zou dan ook niet verbaasd moeten opkijken wanneer de Europese Commissie dreigt met het starten van een inbreukprocedure tegen de Nederlandse Staat in geval van een afschaffing van de aanbestedingsplicht en onderhandse gunningen van opdrachten door gemeenten.
De Europese Commissie heeft al schriftelijk laten weten niet akkoord te gaan met een uitzondering voor het sociaal domein. De minister doet er daarom goed aan om zijn goede voornemens ten aanzien van een verkenning van dialooggericht inkopen, meerjarige contracten en contracteren in regioverband in 2019 uit te voeren. Bovendien leidt een dergelijke aanpak waarschijnlijk tot een beter inkoopresultaat voor gemeenten, aanbieders en patiënten dan het afschaffen van de wettelijke aanbestedingsplicht. De ervaring leert immers dat een onderhandse gunning in de praktijk vaak tot vriendjespolitiek, ongelijke behandeling en willekeur leidt en daarmee niet het beste resultaat geeft.
Meer informatie?
Onze advocaten van het team Aanbesteding & Mededinging zijn gespecialiseerd in de aanbestedingsplicht. Indien u hier meer informatie over wilt ontvangen, kunt u vrijblijvend contact met hen opnemen.
Neem contact op