Op 19 december 2018 is door het Ministerie van Economische Zaken een discussienotitie gepubliceerd over het mededingingsbeleid in relatie tot de digitale economie. Gewezen worden op de vele platforms die actief zijn en die een steeds grotere rol krijgen in het dagelijks leven en de aanwezigheid van grote spelers als Google, Amazon en Facebook. Via de discussienota moet duidelijk worden of aanvullende regelgeving nodig is om daadwerkelijke mededinging te waarborgen.
Online platforms
Online platformmarkten hebben enkele (elkaar versterkende) kenmerken, die een negatieve impact op de mededinging kunnen hebben. Allereerst zijn er de directe netwerkeffecten: het is aantrekkelijker om een dienst van een platform te gebruiken als meer anderen uit dezelfde groep dat ook doen. Door dit netwerkeffect is het gemakkelijker voor een platform dat al veel gebruikers heeft om nieuwe gebruikers aan te trekken. Ten tweede kunnen platforms een datavoorsprong hebben die netwerkeffecten versterken. Een platform met meer gebruikers heeft meer data die algoritmes kunnen trainen waardoor ze kunnen leren beter te indexeren, personaliseren en voorspellen. Platforms met toegang tot veel gevarieerde data kunnen synergievoordelen benutten.
Verder kunnen schaalvoordelen een toetredingsbarrière voor potentiële concurrenten vormen. Beperkte concurrentie tussen platforms hoeft op zich geen probleem te vormen zolang concurrentie om de markt mogelijk blijft. Dat is zo als een innovatieve toetreder op termijn de positie van een gevestigd platform over kan nemen. Daarvoor is vereist dat gebruikers niet ingesloten raken in een ‘systeem’ aan diensten op een groot platform en aldus belemmerd worden in een overstap waardoor een duurzame machtspositie ontstaat.
Duurzame marktmacht
Bij het ontstaan van duurzame machtsposities van een platform kunnen regels worden ingevoerd die de marktmacht zelf aanpakken. Een voorstel van de Europese Commissie voor een verordening die de relatie tussen platforms en de zakelijke gebruikers eerlijker en transparanter maakt en nationale regels over gegevensbescherming kunnen daaraan bijdragen. Een verdergaande optie is om platforms met een poortwachtersfunctie te verplichten neutraal te zijn in hun rangordes of voorwaarden voor toegang tot het platform.
Verder kan gedacht worden aan maatregelen die beogen de concurrentie tussen platforms aan te jagen door toegang te vergemakkelijken. Bijvoorbeeld door dominante platforms te verplichten hun data te delen met concurrenten, waarbij de mededingingstoezichthouder per geval beslist welke data moeten worden gedeeld op basis van de “essential facility” doctrine. Ook kan gedacht worden aan een verplichting tot vergaande interoperabiliteit of dataportabiliteit om netwerkeffecten te neu-traliseren. De meest vergaande vorm van ingrijpen is de verplichting voor dominante platforms om zich op te splitsen (opknippen in kleinere platforms die allen dezelfde diensten leveren of de afsplitsing van bedrijfsonderdelen waardoor een ontstaan “systeem” teniet wordt gedaan).
Algoritmes
Een andere trend in de digitale economie is dat steeds meer bedrijven gebruik maken van algoritmes, bijvoorbeeld om hun prijzen snel te laten reageren op veranderde marktomstandigheden. Dat kan pro-competitieve effecten hebben maar algoritmes kunnen ook gebruikt worden voor kartelvorming en voor misbruik:
- uitsluiting door rangordes,
- beperken keuzevrijheid door gedragsgericht targeten,
- ondermaats investeren in privacy en gegevensbescherming,
- geïndividualiseerde prijsdiscriminatie.
Gedacht kan worden aan een verplichting om bepaalde regels in algoritmes op te nemen en regels over de aansprakelijkheid van een onderneming voor schade die door dat algoritme wordt veroorzaakt.
Het ministerie van Economische Zaken wil via de discussienota haar positie bepalen ten aanzien van maatregelen die nodig zijn om een daadwerkelijke mededinging in de digitale economie te waarborgen. U kunt aan de discussie meedoen via deze link. Zie ook de daaraan verbonden notitie “toekomstbestendigheid mededingingsbeleid in relatie tot platforms”.
Als u nog vragen heeft over dit onderwerp, dan kunt u contact opnemen met onze advocaten gespecialiseerd in het mededingingsrecht.
Neem contact op