Uit een onderzoek van Datenna naar 650 overnames in Europa door Chinese bedrijven is gebleken dat de Chinese overheid in 25% van de gevallen zelf als overnemende partij een controlerend aandelenbelang heeft verworven en in 15% van de gevallen een deelneming heeft in de overnemende partij. Mede naar aanleiding van deze onderzoeksresultaten en vanwege de groeiende behoefte aan protectionisme wilde de Nederlandse overheid de mogelijkheid creëren om bepaalde bedrijven te beschermen tegen buitenlandse invloeden. De regering heeft daartoe het Wetsvoorstel Veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames (“Wetsvoorstel Vifo”) ingediend, welke voorstel op 19 april 2022 door de Tweede Kamer en op 17 mei 2022 door de Eerste Kamer is aangenomen. Na de inwerkingtreding van dit wetsvoorstel zal er een meldingsplicht gelden ten aanzien van verwervingsactiviteiten waarmee zeggenschap of significante invloed wordt verkregen in ondernemingen die zich bezig houden met, of betrokken zijn bij vitale diensten en/of sensitieve technologieën.
Vitale aanbieders of processen
De kern van het wetsvoorstel is dat ondernemingen die van wezenlijk belang zijn voor vitale processen en/of ondernemingen die sensitieve technologie produceren, of daarover beschikken moeten kunnen worden beschermd. In essentie gaat het om bedrijven of technologieën die, wanneer zij in verkeerde handen zouden komen, tot ontwrichting van de samenleving kunnen leiden. Denk bij voorbeeld aan Currence, de eigenaar van iDeal. Ideal is, zoals bekend, een betaalsysteem dat in de huidige samenleving niet meer weg te denken is. Maar ook bedrijven die brandvertragers produceren of verhandelen vallen in deze categorie. Hoewel brandvertragers veel gebruikt worden onder meer matrassen en verf voor huizen, kunnen ze ook als basis dienen voor gifgasbommen. Reden waarom ook een ogenschijnlijk simpel product beschouwd wordt als sensitieve technologie in de zin van het Wetsvoorstel Vifo. Het doel van het Wetsvoorstel Vifo is om te voorkomen dat al deze cruciale en sensitieve technologieën tegen Nederland of haar bondgenoten kunnen worden gebruikt in de vorm van geweld, sabotage of spionage.
Voor sommige van deze sensitieve technologieën geldt overigens reeds dat voor de export naar bepaalde “twijfelachtige” landen een exportvergunning nodig is. Op export zonder vergunning staan stevige straffen. Zo kreeg het bedrijf Euroturbine in 2019 een boete van 500.000 euro en werden haar bestuurders veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf en een werkstraf van 180 tot 240 uur vanwege het zonder de vereiste vergunning exporteren van gasturbines naar Iran. Bij het bepalen van deze stevige straf heeft ongetwijfeld meegespeeld dat de geëxporteerde onderdelen konden worden gebruikt bij het maken van massavernietigingswapens. Iets waar je als overheid uiteraard niet aan wil meewerken.
De melding en handhaving
Om de bedrijven met sensitieve technologieën te beschermen is er in het wetsvoorstel een plicht voor deze bedrijven en hun (mogelijke) verkrijgers opgenomen om een voorgenomen verkrijging van zeggenschap of significante invloed te melden voordat de verwervingsactiviteit plaatsvindt. Deze melding moet worden gedaan aan de Minister van Economische Zaken en Klimaat en zal worden behandeld door het Bureau Toetsing Investeringen (BTI). Na de melding zijn er twee mogelijke besluiten:
- er is geen toetsingsbesluit vereist. In dit geval mag de investering of overname doorgang vinden.
- er is wel een toetsingsbesluit vereist omdat er mogelijk sprake is van risico voor de nationale veiligheid. De betreffende partijen moeten dan vervolgens een dergelijk toetsingsbesluit aanvragen. Als onderdeel daarvan zal er een risicoanalyse worden gemaakt aan de hand waarvan zal worden bepaald of de verwervingsactiviteit is toegestaan.
Naast de mogelijkheid om de verwervingsactiviteit te verbieden kan de overheid ook minder vergaande maatregelen treffen om de sensitieve kennis en informatie te beschermen. Zo biedt het wetsvoorstel bijvoorbeeld de mogelijkheid om in het toetsingsbesluit de eis te stellen om een veiligheidscommissie aan te stellen ter bescherming van de gevoelige informatie en bedrijfsprocessen of kan zij besluiten dat bepaalde vermogensbestanddelen, onderdelen of dochtermaatschappijen van de doelonderneming geen onderdeel van de transacte mogen uitmaken. Overtreding van de meldplicht of opgelegde maatregelen kan uiteindelijke worden gesanctioneerd met een geldboete en/of gevangenisstraf.
Terugwerkende kracht
In het wetsvoorstel is opgenomen dat verwervingsactiviteiten die hebben plaatsgevonden voor de inwerkingtreding van het Wetsvoorstel Vifo en na 8 september 2020, alsnog door de minister kunnen worden aangewezen om een melding te doen. Het wetsvoorstel heeft derhalve terugwerkende kracht.
Tenslotte
Met de inwerkingtreding van het Wetsvoorstel Vifo kan het toezicht op ongewenste verwervingsactiviteiten en inmenging worden verscherpt. De praktijk zal moeten gaan uitwijzen of en zo ja, op welke wijze van het nieuwe instrumentarium gebruik gemaakt gaat worden. Wanneer het Wetsvoorstel Vifo in werking treedt is nog niet bekend.
De sectie Ondernemingsrecht en M&A zal u op de hoogte houden van de verdere ontwikkelingen.
Neem contact op